De Volkskrant, Noel van Bemmel, 14-6-2020

Ze zijn er weer: de budgettoeristen die uit plastic bakjes eten op de trappen van de Albert Heijn achter het Koninklijk Paleis. Bij Madame Tussauds staat weer een korte rij, op de grachten varen opnieuw bezoekers met ontbloot bovenlijf in huursloepjes, in de Damstraat sissen coffeeshophouders als vanouds tegen passanten: ‘hey guys! Smoke weed, drink beer.’

‘We waren gewoon heel erg toe aan een citytrip’, stellen twee Duitse twintigers die met ratelende rolkoffers door de Lijnbaansteeg lopen. ‘We waren gisteren in Zandvoort en vandaag doen we Amsterdam’, zegt Sophie uit Aken. ‘Zo’n coole stad, met al dat water’, verzucht Pia uit Eisenbach. De studenten gaan een terrasje pakken, een latte bestellen, en daarna zomaar wat rondlopen, eindelijk zonder mondkapjes. ‘Beetje hangen in de stad.’

Duitse toeristen

De meeste bezoekers in Amsterdam kwamen afgelopen weekend uit Duitsland waar veel mensen een lang weekend pakten vanwege Sacramentsdag. Voor de poort van het oude VOC-hoofdkantoor in de Oude Hoogstraat twijfelt Kassy uit Hannover waar ze heen moet. Met beteuterde blik: ‘Ik wilde naar het Anne Frank Huis, maar daar kwam ik niet in zonder reservering. En om vier uur heb ik pas een rondvaart.’ 

Amsterdam was volgens haar de enige keuze. ‘Andere landen doen nog moeilijk bij de grens en de treinverbinding is heel snel.’ Rotterdam bezoeken kwam niet in haar op. ‘Ik ben voor het eerst in Nederland, dan wil je toch Amsterdam zien.’

Ook elders in de stad, op de Wallen, op het Museumplein, lopen Duitse gezinnen en stellen rond; slechts hier en daar klinkt Russisch of Arabisch. De koopkrachtige Chinezen ontbreken nog volledig. Een geëmotioneerde cafébaas haalt uit naar de verslaggever: ‘Wij kunnen wel huilen en jij stelt vragen over minder toeristen? Ophoepelen! Niet voor mijn deur!’ 

In een steegje wacht de 29-jarige Alexandra uit Boekarest op haar vrienden. ‘Wij zijn hier eigenlijk maar voor één ding, zegt ze, wijzend op de etalage van een smartshop. ‘Drugs is zó illegaal in Roemenië, maar hier kunnen we het samen proberen!’ Daar is de groep wel aan toe, meent ze, want de coronacrisis hakte er diep in bij haar thuis.

Veel Amsterdammers zien met lede ogen aan hoe de publieke ruimte voor hun deur weer wordt ingenomen door toeristen. Aan het begin van de coronacrisis, toen het aantal buitenlandse bezoekers in Amsterdam zakte van 9 miljoen op jaarbasis naar nul, zetten zij voorzichtig een stoel buiten om koffie te drinken in de zon, daarna veranderden lege parkeerplaatsen in loungeplekken, en uiteindelijk verschenen fraai gedekte tafels langs de grachtkant voor etentjes met de buren.

Petitie

Zo kan het dus ook, dacht bewoner Jasper van Dijk afgelopen maanden. De 28-jarige consultant woont in de Nieuwmarktbuurt (hartje centrum) en leerde opeens zijn buren kennen. ‘Normaal haasten we ons door de menigte naar de markt of naar een winkel en gaan dan snel weer naar binnen. Nu bewegen we ons vrijer, en blijven af en toe staan voor een praatje.’ Samen met drie vrienden verspreidde Van Dijk een petitie waarin hij de gemeenteraad oproept het aantal toeristen voortaan concreet te beperken. Die petitie is inmiddels ruim 9.000 keer getekend, genoeg om de raad te dwingen over het burgervoorstel te stemmen.

Mede-initiatiefnemer Martijn Badir, een 28-jarige beleidseconoom, vindt dat de huidige maatregelen om de overlast terug te dringen, niet ver genoeg gaan. ‘Ik meed voor corona de binnenstad helemaal. Daar wilde je zo snel mogelijk doorheen fietsen.’ Dat het centrum tijdens corona veranderde in een spookstad, bewijst volgens Badir dat dit deel van de hoofdstad geen functie meer vervult voor bewoners. ‘Wij willen dat de gemeente een hard maximum stelt aan het aantal bezoekers en dat een speciale wethouder daarop gaat toezien. Nu valt toerisme onder de wethouder voor economische zaken en die kijkt te veel naar economische belangen.’

Volksreferendum

De opstellers stellen de grens op 12 miljoen toeristische overnachtingen per jaar. In 2019 was dat 18 miljoen per jaar. Badir: ‘We willen terug naar de situatie rond 2014, een kantelpunt volgens gemeentelijke enquêtes. De perceptie ‘gezellig druk’ sloeg daarna om in ‘vervelend druk’. De economen stellen vergaande maatregelen voor om een toeristenplafond te realiseren: een verbod op nieuwe hotels en hoteluitbreidingen, een verbod op vakantieverhuur van woningen, een zeer forse verhoging van de toeristenbelasting, en het opkopen van panden om het aantal hotels en souvenirwinkels te verminderen. Van Dijk: ‘Amsterdam probeert wel de leefbaarheid van onze stad te verbeteren, maar hun maatregelen schieten tekort.’ Mocht de petitie 27.000 handtekeningen opleveren, dan kan het plan uitgroeien tot een volksreferendum.

De gemeente bevestigt in een reactie dat de petitie voldoende steun heeft om een formeel voorstel aan de gemeenteraad te worden. ‘Het college werkt al jaren aan het bestrijden van de uitwassen van grote aantallen bezoekers’, mailt wethouder Victor Everhardt van Financiën en Economische Zaken (D66). Zijn uitgangspunt: het verminderen van het aantal toeristen en het aantrekken van een ander soort toerist, een die wel geïnteresseerd is in geschiedenis en cultuur. 

Een deel van de voorgestelde maatregelen is al beleid, maar een hard toeristenplafond biedt het college niet. Om een tweede corona-uitbraak te voorkomen, werkt de stad volgens Everhardt aan extra maatregelen in samenwerking met het Rijk. ‘Hierbij kijken we naar alles zoals vakantievluchten, het toeristisch aanbod en vakantieverhuur van woningen.’