Een nieuwe historische binnenstad heet het visiedocument van Zef Hemel dat op 10 oktober jl is overhandigd aan burgemeester Halsema. Bewoners keken er naar uit; er gebeurt in de stad zoveel dat de leefbaarheid van de monumentale binnenstad aantast en waarop niemand greep lijkt te hebben, dat de hoop gevestigd werd op een grondige analyse waarbij ook de contouren van een richting en een aanpak weer wat houvast zouden bieden.

Het resultaat is teleurstellend. De burgemeester gaf een kort commentaar en haalde twee essentiële punten naar voren: de vervreemding die Amsterdammers ervaren en in samenhang daarmee het feit dat de binnenstad nu op de eerste plaats als economische ruimte functioneert in plaats van als leefgemeenschap. Het is altijd goed als een bestuurder dit hardop uitspreekt, maar het is geen nieuw inzicht. Al jaren wordt in andere woorden hetzelfde gezegd: het primaat van –neo liberale– financieel economische drijfveren en het mede daardoor ontstane gebrek aan sociale cohesie bepalen de ontwikkelingen. De termen ‘pretpark’ en ‘jungle‘ duiden dit kort en bondig.

Zef Hemel zegt ”Vervreemding heeft ertoe geleid dat de binnenstad als een hoofdzakelijk economische ruimte is gaan functioneren.” Het is natuurlijk precies omgekeerd: de neo liberale, door economische drijfveren geleide ontwikkelingen, met een terughoudende overheid doen de stad nu als ‘pretpark’ en soms als ‘jungle’ ervaren.

Het omdraaien van oorzaak (vervreemding) en gevolg maakt de kern uit van het verhaal en het denken van Zef Hemel. Kijk naar zijn belangrijkste aanbeveling “Toeristen naar de Zuidas”. Hoe ga je in godsnaam een ontwikkeling waarin het economisch denken en handelen is doorgeschoten, keren door een grootschalig op economisch profijt gebaseerde ontwikkeling te stimuleren? In een toelichting op AT5 sprak hij zelfs over een casino als onderdeel van het door hem voorgestane toeristische Zuidas complex. Zo’n ontwikkeling maakt Amsterdam niet cultureel aantrekkelijk, maar vormt een nieuwe magneet die door de toeristenindustrie met liefde wordt toegevoegd aan de menukaart van attracties. De vervreemding zal alleen maar toenemen als we ons gaan spiegelen aan Singapore of de golfstaten.

De insteek waarbij Amsterdammers aangespoord worden samen de binnenstad te gaan beheren als een tuin is bijna lachwekkend als tegelijkertijd de financieel economische krachten geen strobreed in de weg wordt gelegd en zelfs nog worden aangemoedigd tot grootschalige investeringen op 10 metrominuten van het centrum. In dit verband is het ook tekenend dat er in het werkstuk geen aandacht is voor de Wallen. Als je ergens vervreemding zichtbaar wil maken volstaat een avondwandeling door deze buurt en een kort gesprek met bewoners.

Zijn we dan geen stap verder? Misschien kunnen we het idee van de binnenstad als tuin omarmen en verder invullen. Verder nadenken over de combinatie van een gemeentelijke Dienst Binnenstad en een ‘commons’ benadering vanuit buurten en sociaal maatschappelijke organisaties. En zo staan er in het rapport nog wel meer interessante ideeën die Zef Hemel heeft opgehaald. Maar tegelijkertijd zal het verdienmodel van de toeristenindustrie aan banden moeten worden gelegd.

Ook kunnen we het hebben over het ‘verleggen’ (zoals de eufemistische term voor spreiding luidt) van de toeristenstroom. Maar laten we dan ruimer denken en de oplossing niet alleen zoeken binnen de stadsgrenzen en in on-hollandse grootschaligheid. De Keukenhof, de Zaanse Schans en hun directe omgeving zijn prima startpunten voor een aantrekkelijk bezoek aan Nederland. Op die en mogelijk ook op andere plaatsen kan in de omgeving passende schaalvergroting plaatsvinden en een het gehele jaar beschikbaar aanbod worden gerealiseerd. Bloemen en onze strijd met het water zijn voor veel bezoekers, naast steden en musea, buitengewoon interessant. Veel interessanter dan een mall of casino.

Misschien waren de verwachtingen over de visie te hoog. We zullen met elkaar nog hard verder moeten werken aan het herstel en behoud van de leefbaarheid van onze geliefde binnenstad.

 

Jeroen van der Hulst

Bewoner van de binnenstad

Lid van bewonersgroep Grachten 9+