Uit Het Parool, 15-03-2018, door Michiel Couzy


Goed: Bij Arxhoek liggen verse kazen en medewerkers adviseren bij een aankoop




Op het Rokin, ongeveer halverwege, houdt Boudewijn Oranje, bestuurder van stadsdeel Centrum, stil voor kaaswinkel Arxhoek, fromager depuis 1972. Een kaaswinkel in de binnenstad is verdacht, zeker nu de stop op toeristenzaken van kracht is.

Deze winkel valt niet onder de noemer toeristenzaak, concludeert Oranje in samenspraak met zijn twee ambtenaren. Hij wijst op de toonbank waarachter een assortiment verse kazen ligt. "Daar staat een professional die adviezen geeft. Hier kun je als buurtbewoner terecht."


Fout: de voertaal in de winkel is Engels, de kazen zijn voorverpakt.

 

Eenzijdig aanbod

Even later staat het gezelschap voor de winkel van Cheese Company op het Damrak. Deze zaak richt zich wél uitsluitend op toeristen, concludeert handhavingsjurist Marlies Kolster. De kazen kunnen voorverpakt zo de koffer in. De reclames zijn in het Engels, de voertaal in de winkel. "Als buurtbewoner loop je snel door."
Het luistert nauw, het onderscheid tussen buurtwinkel en toeristenzaak. In oktober voerde de gemeente een stop in op nieuwe toeristenwinkels in de binnenstad, een besluit waaraan het stadsbestuur een jaar had gewerkt. Het centrum telt inmiddels zoveel wafelbakkers, ijswinkels, Tours&Tickets, fietsverhuurders, souvenirverkopers en, inderdaad, kaaszaken, dat de gemeente probeert dit eenzijdige aanbod af te remmen.

Het is aan stadsdeel Centrum om deze stop te handhaven, met een team van ongeveer tien ambtenaren. Als in postcodegebied 1012 en veertig omliggende straten een nieuwe toeristenwinkel opent, gaat de inspectie eropaf.

Zoals in de Utrechtsestraat. Op het raam van nummer 25 staat in grote letters 'te huur'. Het pand is leeg. Half februari ging hier een nieuwe winkel open, vol met souvenirs. Een inventarisatie maakte direct duidelijk: hier is sprake van een nieuwe toeristenwinkel. Een dwangsom volgde, de zaak ging dicht.

Een makkie, aldus Boudewijn Oranje. Het aanbod van souvenirs was zo overweldigend dat er geen discussie kon zijn over de vraag of dit een toeristenwinkel was. Bovendien was de zaak geopend na ingang van de stop die zich richt op nieuwe winkels. Toeristenzaken die voor oktober 2017 al open waren, kunnen gewoon doorgaan.

Worsteling

Zo duidelijk als in de Utrechtsestraat is het lang niet altijd. Een winkel in de Korte Reguliersdwarsstraat, waar de schappen vol lagen met tabak, frisdrank en souvenirs, is volgens de juristen wel toeristisch, maar de nieuwe nering op de hoek van de Haarlemmerdijk en de Korte Prinsengracht is dat niet, hoewel ook daar aanstekers, frisdrank en souvenirs liggen.

"Het is een worsteling," zegt Oranje. De inspecteurs en juristen kijken naar het aanbod, maar ook naar reclame-uitingen; richten die zich vooral op toeristen? Spreekt het personeel Nederlands, kunnen klanten advies krijgen?

En dat is niet altijd duidelijk. Want veel winkels zijn een mengvorm van buurtzaak met toeristenspul. Ook een kaasspeciaalzaak als Arxhoek verkoopt voorverpakte kazen aan toeristen. Dat getuigt van gezond ondernemerschap: als de hele dag toeristen langslopen, zou je wel gek zijn om helemaal geen souvenirs te verkopen.

"We kijken steeds: wat zien we in de winkel, wat is onze indruk en hoe verhouden souvenirs zich tot de rest? Het is pionieren," aldus Oranje.

Cheese Company

De winkelier op de Haarlemmerdijk is door de ambtenaren op de vingers getikt: te veel souvenirs. Hij heeft daarna zijn assortiment aangepast. In de etalage liggen nu ook kleurboeken. "Dit is geen zaak meer die we willen aanpakken, al houden we de boel wel in de gaten."

De resultaten van het nieuwe beleid zijn lastig vast te stellen. Twee nieuwe toeristenwinkels zijn gesloten, tien zaken hebben hun assortiment aangepast. "We weten niet precies hoeveel toeristenwinkels hierdoor niet zijn opengegaan," zegt Oranje. "Ik schat tien tot twintig."

Cheese Company is nog open. De eigenaar is naar de rechter gestapt om de dreigende sluiting aan te vechten. De gemeente heeft de eerste rechtszaak gewonnen, in mei buigt de Raad van State zich over het hoger beroep.

Oranje merkt dat pandeigenaren en winkeliers uitkijken naar de uitspraak. "We merken dat meer winkels dan normaal leegstaan," zegt hij. "De markt wacht af."