Aan:

 

Het College van Burgemeester & Wethouders gemeente Amsterdam

Amstel 1

Amsterdam

Betreft: Branchering De 9 Straatjes

Amsterdam, 14 februari 2018

 

Geachte leden van het College van Burgemeester en Wethouders,

Namens de Bewonersgroep Grachten 9+ willen wij u bij deze op de hoogte brengen van onze zorgen over de vergaande verschraling van het winkelbestand en andere ontwikkelingen in onze buurt, die onder meer het gevolg zijn van de enorme toename van het aantal toeristen. De bewonersgroep vertegenwoordigt een groot aantal bewoners van De 9 Straatjes-buurt. We sturen u deze brief nu, omdat er nieuwe bestemmingsplannen in de maak zijn naar aanleiding van het Voorbereidingsbesluit met betrekking tot toeristische winkels.

Karakter van De 9 Straatjesbuurt

De 9 Straatjesbuurt (het gebied tussen Raadhuisstraat, Prinsengracht, Leidsegracht en Singel) heeft vanouds een bijzonder karakter en grote monumentale waarde. Wij hebben de ontwikkelingen van de laatste jaren in kaart gebracht in ons rapport Branchering 9 straatjes toen en nu, dat wij u bij deze aanbieden. In het rapport is aangegeven dat een uitzonderlijk groot aantal panden Rijks- of Gemeentemonument is, dan wel de beschermde status ‘orde 2’ toegekend heeft gekregen. Bovendien is de buurt sinds 2010 onderdeel van het Unesco Werelderfgoed. De 9 Straatjes onderscheiden zich van andere winkelgebieden, doordat zij een uniek, kleinschalig en authentiek geheel vormen.

We moeten helaas constateren dat de ruimtelijke kwaliteit, die de buurt sinds de jaren tachtig heeft herwonnen, de laatste jaren in hoog tempo afneemt. Hetzelfde geldt voor de leefbaarheid van de buurt.

De verandering van het winkel- en voorzieningenaanbod

Winkelgebied De 9 Straatjes was door de grote verscheidenheid aan karakteristieke winkels aantrekkelijk voor bewoners en bezoekers. Dat een buurt als deze aan veranderingen onderhevig is, is onvermijdelijk. Maar de richting waarin maakt de buurt uiteindelijk minder aantrekkelijk, zowel voor bewoners als voor bezoekers en toeristen. In ons eerdergenoemde onderzoek hebben we het winkelaanbod van begin juni 2017 vergeleken met eerdere jaren en deze ontwikkelingen per branche in kaart gebracht. Onderstaande grafieken 1 en 2 zijn afkomstig uit het rapport.

De grafieken laten zien dat de eenzijdigheid sterk is toegenomen. Karakteristieke winkels verdwijnen en daarvoor in de plaats komen nagenoeg uitsluitend (luxe) kleding- en schoenenboetiekjes en op bezoekers gerichte eettenten. De trend is onmiskenbaar en voltrekt zich in rap tempo, na 2010 nog veel sterker dan daarvóór. En ook in 2017 zette deze trend onverminderd door.

Behalve dat het verloop van winkels groot is, zien we inmiddels ook veel (tijdelijke) leegstand, vaak van gezichtsbepalende hoekpanden en vaak gemaskeerd door een toename van per definitie zeer tijdelijke pop up- en storefrontwinkels. Belangrijk in dit verband zijn de enorme prijsstijgingen van het vastgoed, die mede mogelijk zijn doordat van alle (kadastrale) panden slechts 10% eigendom is van de winkeliers en circa 30% in bezit is van beleggers met een vermogen van meer dan 10 miljoen euro.

De urgentie om in te grijpen is groot, zo laat ons onderzoek zien. Niet alleen de ruimtelijke kwaliteit staat onder druk, maar ook de leefbaarheid gaat zienderogen achteruit. Recent zien we tot onze spijt, naast een gestage groei van vakantieverhuur, ook een sterke toename van grote groepen toeristen onder leiding van een gids (iets wat op De Wallen inmiddels aan banden wordt gelegd). Eén en ander heeft tot gevolg dat bewoners vervreemden van hun buurt; de buurt waar ze vaak al tientallen jaren wonen.

Onze zorgen worden versterkt door ontwikkelingen in straten grenzend aan De 9 Straatjesbuurt. We hebben kunnen zien hoe het toeristische aanbod van winkels en horeca rond de Westerkerk in korte tijd de overhand heeft gekregen. Eenzelfde ontwikkeling zien we in de Spuistraat en rond de Dam, waar grote stromen toeristen naartoe worden getrokken.

Mogelijk averechts werking van maatregelen voor De 9 Straatjes

In het rapport Sturen op een divers winkelgebied staat dat ongewenste functies tegen kunnen worden gegaan door aanpassing van het bestemmingsplan, maar dat dit alleen mogelijk is bij ruimtelijke argumenten en ter bevordering van de leefbaarheid. De 9 Straatjesbuurt valt binnen het gebied waarop het Voorbereidingsbesluit van toepassing is. De reden dat de gemeente het gebied heeft uitgebreid is dat zij een ‘waterbedeffect’ wil voorkomen, namelijk dat nieuwe toeristische winkels zich in andere binnenstadbuurten vestigen op het moment dat dit in Postcodegebied 1012 niet meer is toegestaan.

Het Voorbereidingsbesluit bevat echter een passage die ons zorgen baart, namelijk punt 4 van het besluit:

‘Bij omgevingsvergunning kan worden afgeweken van de in besluitonderdeel 3 genoemde verboden.

De vergunning wordt slechts geweigerd indien dit naar het oordeel van B&W leidt tot een onevenwichtig aanbod. Beoordeeld wordt het reeds aanwezige aandeel van de onder 2 en 3 genoemde branches, alsmede het aandeel horeca en hotels, ten opzichte van het totale aanbod van detailhandel, consumentverzorgende dienstverlening, voorzieningen, horeca en hotels in de voor de te maken afweging relevante omgeving’.

Naar ons idee zijn zowel het afwegingskader als de gebiedsafbakening onduidelijk, wat een groot risico inhoudt voor De 9 Straatjes. Vergeleken met straten in het 1012-gebied, zoals de Dam- en Hoogstraten, zou punt 4 zó uitgelegd kunnen worden dat er in De 9 Straatjes nog ruimte is voor méér toeristische winkels, waardoor het Voorbereidingsbesluit voor deze buurt zelfs een averechtste uitwerking zou kunnen krijgen. We zijn van mening dat dit, gezien de kwetsbare ruimtelijke kwaliteit die deze monumentale buurt nu nog bezit, moet worden voorkomen. Wanneer niet streng en snel wordt ingegrepen zal dat een duurzame ontwrichting van de buurt tot gevolg hebben.

Passende en strengere maatregelen

Wij pleiten voor passende en strengere maatregelen voor De 9 Straatjesbuurt, om te voorkomen dat de situatie even ernstig wordt als in straten in Postcodegebied 1012 en rond de Westerkerk.

1 - Voorkom de komst van nieuwe winkels die op grote stromen toeristen zijn gericht, zoals ijs-, wafel- en (nep)kaaswinkels, fastfoodketens, fietsverhuur en tours en tickets, bijvoorbeeld door bestemming van deze functies op pandniveau (zoals deels al het geval is in het bestemmingsplan Postcodegebied 1012).

2 - Verbied ongewenste functies die in onze buurt (nog) niet voorkomen, zoals automatenhallen, souvenirwinkels, headshops, seedshops, growshops, geldwisselkantoren, telefoneerinrichtingen, massagesalons, smartshops en sekswinkels.

2 - Sta in de buurt geen nieuwe mengformules toe en houd vast aan de 20% regel.

3 - Bescherm het monumentale karakter van de buurt door gevelverkoop te verbieden, opzichtige verlichting en reclame-uitingen tegen te gaan, niet in de laatste plaats bij beeldbepalende hoekpanden.

4 - Sta als gemeente de winkeliers bij in hun strijd tegen al te onredelijke huurverhogingen, onder andere door in gesprek te gaan met pandeigenaren en met makelaars, die een flink percentage van de huurverhoging opstrijken als beloning voor hun hulp bij de prijsopdrijving.

 

Tot slot

Wij zouden als Bewonersgroep Grachten 9+ graag betrokken worden bij het opstellen van een straatvisie voor De Negen Straatjes, en samen met beleidsmakers, ondernemers, vastgoedeigenaren om de tafel zitten om een visie op onze buurt te ontwikkelen. De visie kan het kader gaan vormen voor de afwegingen die in het kader van het Voorbereidingsbesluit moeten worden gemaakt. Door de bewoners daar actief bij te betrekken, kunnen de visie en de afwegingen op meer draagvlak rekenen onder de bewoners van De Negen Straatjesbuurt.

Wij wachten uw reactie met belangstelling af.