Noor de Kort, NRC, 29-5-2019
Al jaren klagen Amsterdammers over Nutellawinkels in het centrum, schuifelen over het Rokin en het geluid van rolkoffers. Sinds 2015 was Stephen Hodes (71) aanvoerder in de strijd tegen het groeiend aantal toeristen in de stad. De leefbaarheid komt hierdoor in het gedrang, vindt hij. Hodes zette Amsterdam in Progress (AiP) op, een „denktank” bestaande uit ongeveer zeshonderd inwoners van de stad die plannen ontwikkelden om „balans in de stad” te creëren. Maar AiP stopt. Het gemeentebestuur, de raadsleden en ambtenaren erkennen het probleem van massatoerisme niet, zo schrijft Hodes In een open brief op zijn website, die toepasselijk de titel ‘De Muur van Ontkenning’ draagt (zie hieronder).

Toen Amsterdam vorig jaar „een links college” kreeg, had Hodes goede hoop, zo zegt hij in het Spring House aan het IJ. „Ik dacht: ik geef ze een jaar. Maar we zijn een jaar verder, en ze hebben niets gedaan.” Het besluit om te stoppen met AiP nam Hodes naar eigen zeggen niet zomaar. „Ik doe het samen met anderen, dus ik heb het eerst besproken. Maar het was duidelijk dat niemand het wilde overnemen.” Dat betekent volgens hem niet dat er onvoldoende draagvlak is voor zijn ideeën. „Er is heel veel draagvlak. Maar de gedachte is dat anderen het moeten doen. Lily Tomlin, een Amerikaanse komiek, zei ooit: I said ‘Somebody should do something about that.’ Then I realized I am somebody. Het besef dat men iemand is die iets kan doen, is hier niet ingedaald.”

Cosmetische ingrepen

Waar Hodes voornamelijk tegenaan liep, is dat het stadsbestuur volgens hem alleen „cosmetische ingrepen” treft om de drukte tegen te gaan en dat de oorzaak niet wordt aangepakt. „We zijn aan het dweilen met de kraan open.” Als voorbeeld noemt hij de hotelstop, die sinds 1 januari 2017 geldt. „Dat klinkt: ‘wauw’. Maar er is helemaal geen hotelstop: er is een stop in bepaalde gebieden van de stad, terwijl de hele regio rondom Amsterdam als een gek hotels bouwt. Het is een waterbedeffect.” Hodes vervolgt dat voor zo’n 8.000 hotelkamers al een vergunning was verstrekt. Deze kunnen dus nog gewoon worden gebouwd.
Een andere verandering „in de marge” is dat groepen bij rondleidingen niet groter dan vijftien personen mogen zijn. „Geen enkele cruiseschiporganisatie, touroperator of buitenlands busbedrijf weet dat. En niemand handhaaft.” Ook het verhogen van de toeristenbelasting is volgens Hodes zinloos. „Bijna niemand kijkt daar van tevoren naar.”

Knoppen van de toevoer

Om het toerisme in Amsterdam te beheersen, zijn volgens Hodes vier maatregelen nodig: Lelystad Airport van tafel, een quotum voor vluchten van en naar Schiphol, minder cruiseschepen naar Amsterdam en een hotelstop voor de héle regio Amsterdam. „Als je die vier dingen doet, zit je aan de knoppen van de toevoer.” Maar daarvoor is lef nodig, zegt Hodes, en de wil om impopulaire beslissingen te nemen. „Er is geen politicus die erop zit te wachten om te zeggen: ‘Het gaat helemaal mis, we moeten ingrijpen’.”

Van wethouder Udo Kock (D66, Economische Zaken), verantwoordelijk voor toerisme, verwacht Hodes weinig. „In de vorige coalitie was hij ook voor groei – hij houdt van toerisme.”

 

Na het stoppen van AiP vreest Hodes dat de toerismekwestie niet op een soortgelijke manier zal worden geagendeerd. „Groen Links heeft alleen de letters weggehaald op het Museumplein", zegt hij schamper. De Amsterdamse binnenstad en omliggende wijken zullen volgens hem in een „pretpark” of „toeristengetto” veranderen. „Je krijgt een enorme monocultuur, en dan blijven de Amsterdammers weg.”

Zelf woonde Hodes ooit aan de Oudeschans in het centrum. „Toen ik daar introk, zei ik: ‘Ik ga hier tussen zes planken naar buiten’.” Maar na vier jaar was hij de geluidsoverlast van „blowende jongeren” in de Airbnb-woonboot tegenover zijn appartement zat. Nu woont Hodes in Muiden, tegenover het Muiderslot, „of Amsterdam Castle”. Dat is volgens Hodes vooral populair bij schoolklassen. „Dat kan ik net hebben”, lacht hij.

AMSTERDAM IN PROGRESS STOPT

De Muur van Ontkenning 24 mei 2019

In de film American Beauty stelt de jonge Ricky Fitts, ‘Never underestimate the power of denial.’ (‘Onderschat nooit de kracht van ontkenning.’) En dat geldt voor de situatie in Amsterdam.
De oude, maar twijfelachtige omschrijving van Amsterdam als het Venice of the North zal het komende decennium een nieuwe betekenis krijgen. De overeenkomsten tussen de twee steden waren altijd marginaal, maar een ding hebben ze nu gemeen: beide gaan ten onder aan overtoerisme, beide verliezen hun ziel aan monocultuur en commerciële uitbuiting.
Blijkbaar moet dit Amsterdam eerst overkomen alvorens men in actie wil komen. Maar het is de vraag of het dan niet te laat is, of de schade niet onomkeerbaar is. De cijfers voor het komende decennium spreken boekdelen. Toerisme naar Europa en naar Amsterdam zal sterk blijven doorgroeien, maar de gevolgen hiervan worden breed ontkend. Men wil het niet onder ogen zien. Men kijkt de andere kant op.
Wie is ‘men’? Het College van B&W, de gemeenteraad en ambtenaren. De MRA-bestuurders en -ambtenaren, de Amsterdam Economic Board, de toeristische industrie, Schiphol en Lelystad Airport, de cruise-industrie en Amsterdam haven. De hotellerie, Airbnb, de sleutelbedrijven en de vakantieverhuurders. De musea. De toeristenwinkels. De marketingorganisaties. En ook de onderwijsinstellingen zijn opvallend stil.
Ja, er wordt lippendienst bewezen. De gemeente is recent gekomen met 77 maatregelen in Stad in Balans 2018-2022, maar de crux van het probleem, namelijk de disbalans tussen het stijgende volume van toeristen in relatie tot het aantal inwoners en het absorptievermogen van de stad, wordt door deze maatregelen niet opgelost. Bijna alle maatregelen zijn symptoombestrijding. De klachten worden behandeld, maar de oorzaak wordt niet aangepakt. En zo zal de stad dichtslibben en wordt de binnenstad een monocultureel toeristengetto.
Amsterdam in Progress heeft de afgelopen jaren drukte, (dis)balans en toerisme geagendeerd, hierover gesproken en erover gepubliceerd. Wij hebben geprobeerd de ernst van de situatie onder de ogen te brengen en oplossingen aan te dragen. Maar we moeten concluderen dat niet de disbalans als het probleem wordt gezien, maar wíj in het beklaagden-bankje zitten, dat wij continu in de verdediging worden gedrukt en dat er nergens een constructief en oplossend gesprek ontstaat. De dominante houding is, er is geen probleem. En áls er een probleem is, gaan we het oplossen met schijnoplossingen, zoals spreiding, belastingen en meer handhaving.
De afspraken tussen de 32 gemeenten in de Metropoolregio Amsterdam zijn een papieren tijger en alles – het aantal vluchten, cruiseschepen, hotelkamers en vakantieverhuurders – zal doorgroeien, in Amsterdam en de MRA, alle goede intenties en holle uitspraken ten spijt. De commerciële belangen zijn te groot, de politieke lef om in te grijpen te klein, en de bewoners laten niet van zich horen.
Voor iedereen die met ons heeft meegedacht, meegewerkt en de ernst van de situatie onder ogen heeft gezien: heel veel dank, maar wij stoppen. Wij komen niet voorbij de Muur van Ontkenning.

De stad kiest haar eigen weg.

Stephen Hodes
namens Amsterdam in Progress