Het Commentaar, NRC, 31-7-2018

Begint de Amsterdamse binnenstad onleefbaar te worden? De vraag moet gesteld worden – en niet alleen omdat de Amsterdamse ombudsman Arre Zuurmond in Trouw de hoofdstad vorige week ’s nachts ‘een wetteloze jungle’ noemde. Hij doet, als tijdelijk binnenstadbewoner al een tijdje aan participerend onderzoek en is geschokt over het leefklimaat in de binnenstad – zijn bevindingen betreffen niet alleen de Wallen, bekend probleemgebied. Volgens Zuurmond wordt inmiddels de hele binnenstad onder de voet gelopen door uitgaanspubliek. De handhaving kan de problemen niet aan – de bewoners, die de gewone middenstand al verdrongen zagen door laagwaardige horeca evenmin. De sociale cohesie staat in een aantal buurten op knappen.

Geluidsoverlast, verkeersanarchie, ‘verhuftering’ op straat en criminaliteit tasten het leefklimaat in de Amsterdamse binnenstad zódanig aan dat op enig moment de bewoners het voor gezien zullen houden. Althans daar lijkt het op. Dan verandert binnenstad Amsterdam in Venetië, dat een vrijwel onbewoond, hol historisch decor is geworden dat alleen nog wordt geëxploiteerd. Amsterdam is ’s nachts nu een luidruchtige parade van benevelde feestgangers op attractie- en kroegentocht. Intussen trachtten bewoners er de slaap te vatten, tegen het taxigetoeter in.

Zuurmond wordt gesteund door de woordvoerders van politie en stadsbestuur. De Amsterdamse hoofdcommissaris Aalbersberg zegt zo veel politiemensen naar het drukke centrum te moeten halen dat er regelmatig bureaus elders tijdelijk moeten sluiten. Tegen AT5 zei hij daardoor wekelijks 80 aangiften niet te kunnen behandelen. Hij vraagt al een jaar vergeefs om 500 man extra, op een korps van 6.000 dat in groot Amsterdam werkt. Met tegenwoordig een Nationale Politie, zou versterking van elders toch mogelijk moeten zijn? Ook het stadhuis erkent dat het geen greep heeft op drukte en overlast. Maar wel dat er politiek consensus is over het feit dat de ‘balans verstoord’ is.

Daar heeft het overigens zelf voor gezorgd, kan eraan toegevoegd worden. Amsterdam ‘op de kaart’ zetten voor de toerist was immers jarenlang beleid. Toegegeven, in tijden van minder economische voorspoed. Inmiddels keert de wal het schip. Het toerisme bloeit en verstikt – Amsterdam bouwde intussen in tien jaar 127 hotels extra. De 20 miljoen toeristen die Amsterdam bezoeken groeien nog naar 30 miljoen, zo is de prognose. Van de 1.7 miljoen AirBnB overnachtingen in dit jaar zat bijna de helft in de hoofdstad. In een stad met 800.000 inwoners bevinden zich in het toeristenseizoen dagelijks 1.5 miljoen mensen.

Inmiddels geeft de stad tegengas met een bescheiden campagne om de toerist bijvoorbeeld het wildplassen af te leren. Het stadsbudget voor handhaving en afval gaat van 9 naar 25 miljoen in 2021. De particuliere vakantieverhuur moet aan banden, hoewel niemand nog echt weet hoe. Nauwelijks aangetreden, wordt er nu al naar de nieuwe burgemeester Halsema gekeken. Gaat zij de profijtelijke toeristensector inperken ten bate van de leefbaarheid? Een hard belangenconflict dat niet echt past bij het ‘lieve’ Amsterdam dat voorganger Van der Laan zo apprecieerde.

Steden als Haarlem, Delft en Leiden vroegen zich aanvankelijk vooral af hoe mee te profiteren van de Amsterdamse toerisme-bonanza. Inmiddels is de vraag hoe ze zich er tegelijkertijd tegen kunnen wapenen. Amsterdam laat vooral zien wat er gebeurt als je niet op tijd ingrijpt.