Rianne Oosterom, Trouw,29-7-2018
23.15 u
Met een blauwe koelbox in zijn hand zwenkt een boomlange man over het fietspad van Centraal Station richting de Zeedijk. Uit zijn keel komt niet zomaar een schreeuw, maar luid, schel gejammer: "Parapapapapaaaaaapapapaaaaaa." Fietsers ontwijken hem ternauwernood. Af en toe staat hij stil om naar adem te happen en zijn keel opnieuw te vullen met bier.

De avond is nog jong. Over een paar uur zullen veel meer schreeuwers buurtbewoners uit hun slaap houden. Op dit tijdstip is het nog zo bijzonder dat toeristen foto’s maken van de man. Geeft hij geen overlast, met dat gezang? Tegen de verslaggeefster wil hij niet anders reageren dan: “Wat heb jij een lekkere kont zeg.” 

Arre Zuurmond, ombudsman van Amsterdam, zei zaterdag in een interview met Trouw dat het centrum van Amsterdam een 'urban jungle' is geworden, waar wetteloosheid heerst en gezagdragers de grip verliezen. De politie en de gemeente zeiden zich te herkennen in dat beeld. Hoe ziet die wetteloosheid eruit?

23.30 u
Op de Oudezijdskolk hangt een jongen met een buiktasje nonchalant op straat. Hij zegt zacht iets tegen een groep Duitse toeristen die hem passeert. Er wordt gesmoesd en pillen gaan van de ene hand de andere in. Het gaat razendsnel maar niet onopvallend, want de groep blokkeert de hele gracht. De politie is nergens te zien.

Enkele minuten later op de Warmoesstraat vraagt een andere jongen – grote wallen onder z’n ogen, rooddoorlopen open, eenzelfde buiktasje – aan iedereen die langer dan een minuut stilstaat en op straat hangt of ze ‘pepe’ willen kopen, drugs. De meeste schudden hun hoofd, een enkeling hapt toe. Ook hier is geen politie.

00.15 u
Die dealers, verzucht Roy Tukuja, je pakt ze nooit allemaal. De jonge agent staat met z’n fiets op één van de bruggen op de Wallen. Hier heeft hij goed overzicht, want langs de ramen drommen de mensen samen, die zich in een dichte stroom langzaam verplaatsen. Toeristen zitten massaal op de rand van de gracht en drinken bier in de openbare ruimte.

“Ik word er soms moedeloos van”, zegt Tukuja over de urban jungle-uitspraak van de ombudsman, die hij herkent. “Neem bijvoorbeeld het toenemende aantal autokraken in de binnenstad: doordat het overal zo druk is en de politie zich moeilijk verplaatst, gaan de dieven gemakkelijk hun gang.”

Zijn collega Misha Nauman staat een brug verderop. Hij gaat met plezier op de Wallen surveilleren, maar wordt elke dienst wel uitgescholden. “Er zijn tijden geweest dat er elke week een collega gewond raakte. Nu is dat gelukkig al drie weken niet gebeurd.” De overlast en criminaliteit in de binnenstad probeert de politie terug te dringen ‘met zoveel mogelijk voetjes op de grond’, zegt Nauman. Maar, zegt hij, de ‘ultieme oplossing’ voor het probleem ontbreekt.

01.00 u
Een groep Engelse toeristen staat minutenlang stil om naar de vormen een drietal vrouwen achter het raam te kijken. Ze maken foto’s. Ze lachen zich rot terwijl ze hun handen tot een een klauw maken en miauwen naar de vrouwen. Die stoppen met lonken, kijken geïrriteerd. 

Celine van den Berg, teamleider bij de ontmoetingsplek van het Leger des Heils op de Wallen, ziet dat de ‘aanhoudende stroom van mensen door de buurt met veelal grenzeloos gedrag’ de situatie voor vrouwen en mannen achter het raam onveiliger maakt. “Zij worden door bezoekers vernederd, nagestaard en gefotografeerd op een wijze die mensonterend is. Er zijn vrouwen die letterlijk zeggen: ik ben in een circus beland. En ik ben niet meer de clown, maar het aapje.”

De afgelopen drie jaar is het nog heftiger geworden volgens Van den Berg: “Dat komt doordat de plek gepromoot is als een toeristische trekpleister, maar die promotie maakt dat er ook een bepaald soort mensen op af komt. Het is absoluut volledig uit de hand gelopen. Wij maken ons grote zorgen over de veiligheid van de buurt en de leefbaarheid voor de bewoners.”

Luuk Joziasse (38) zigzagt met zijn fiets door de Oudekennissteeg. Hij klaagt hardop tegen zijn vriend, die lopend verder is gegaan: “Och, we hadden hier nooit moeten gaan wonen.” Zijn vriend reageert: “Stap dan af.” De twee bewoners ergeren zich regelmatig aan de geluidsoverlast, de wildplassers en de drukte.

Joziasse vindt de regulering in de binnenstad heel slecht, vertelt hij terwijl hij steeg blokkeert. “Je hebt een handhaver voor het vuilnis, één voor de overlast, enzovoorts. Dat het is zo is uitgesplitst, werkt niet.” En de extra ‘hosts’ die door de gemeente worden ingezet om toeristen aan te spreken op wangedrag, zijn te passief, vindt hij.

“Kijk daar”, hij wijst naar de overkant van de weg waar een jonge man al telefonerend een ferme straal de gracht in laat kletteren. Niemand die hem erop aanspreekt. Ook het bloemenperkje voor hun huis heeft het zwaar te verduren, aldus Joziasse. “Ik moet mijn fiets er altijd voorzetten.”

02.30 u
Op het Leidseplein is het minder druk dan op de Wallen vannacht. De sfeer is rond dit tijdstip grimmig, zei de ombudsman gisteren in deze krant. Het gezag ontbreekt. Vanavond is er wel veel politie op de been, maar alsnog geeft een Duitser een elektriciteitskastje een douche en wordt er, als je goed kijkt, onderhands drugs verkocht.

Mensen zitten kotsend op de straattegels, vrouwen worden achternagelopen, of nagesist. Wie iets te lang zoekend om zich heen kijkt, wordt aangesproken door taxichauffeur die niet kan vertellen van welk bedrijf hij is. Illegale taxi’s: ook zo’n ergernis van Zuurmond.

Toch lijken de feestgangers van vanavond zich nergens aan te storen: de wetteloosheid geeft een prettig soort vrijheid die is gaan horen bij Amsterdam, is de teneur van hun verhalen. Of, zoals de Amerikaanse student Kisten Barnett (21) eerder die avond zei: “In mijn land was ik al vijf keer opgepakt voor wat ik hier in twintig minuten gedaan heb.” 

foto's: Olaf Kraak